Grondfonds

Hoe we met onze grond omgaan, vraagt een bestendig langetermijnbeleid. Een beleid dat niet elke 4 jaar wisselt met een nieuw kabinet. Door het eigendom van de grond bij 1 partij te leggen (met een grote maatschappelijke verankering) krijg je de mogelijkheid te sturen op de grondprijs, de grond toe te delen aan partijen die de lange termijnvisie onderschrijven (denk aan de transitie van de landbouw) en de overheid te stimuleren om met goed doordachte plannen te komen.

Grootste nadeel is de vraag of politiek Nederland er aan toe is een deel van haar macht over te dragen aan een maatschappelijk verankerde instelling zoals een pensioenfonds. Tjeenk Willink ervoer dat hij een roepende in de woestijn was. Anderzijds lijkt het tij nu te keren omdat in Den Haag is doorgedrongen dat de weg die nu wordt doorlopen, doodloopt.

Zoals minister van Staat in zijn laatste boek (Het tij tegen; 2023, pagina 200) schrijft: “Een goed functionerende markt (is bedrijfsleven, red.) heeft, wil ze duurzaam zijn, het tegenwicht nodig van een krachtige overheid. Een krachtige overheid heeft, wil ze democratisch zijn, zelfbewuste burgers nodig en een krachtige burgersamenleving”.

Met een nationaal grondfonds onder verantwoordelijkheid van de pensioenfondsen kunnen we een belangrijke stap naar een krachtiger burgersamenleving maken. Immers, de pensioenfondsen bestaan bij gratie van de inleg van miljoenen Nederlanders voor hun oudedagsvoorziening. Het is een machtsblok met een belegd vermogen van meer dan 1500 miljard euro. Vermogen dat van ons allemaal is en de legitimatie is om niet alleen veel meer invloed uit te oefenen op de beleggingskeuzes die er worden gemaakt, maar om ook dat machtsblok in te zetten als tegenwicht voor overheid en bedrijfsleven.

Dat is bij ons nog niet bekend.

We moeten zuinig met onze grond omgaan. Daar hoort bij dat je de belangrijkste keuzes op nationale schaal maakt (en naar de toekomst toe misschien nog wel meer op Europese schaal). Bij schaarste moet je immers versnippering of dubbeling voorkomen. En dat is meteen de grootste handicap van de doorgeschoten decentralisatie: elke gemeente of provincie predikt in eerste instantie voor eigen parochie.

Meer dan dat. Het totaal belegd vermogen van de Nederlandse pensioenfondsen bedroeg in 2022 €1542 miljard. Indien het zou lukken om op een termijn van 40-50 jaar 2 miljoen ha Nederlandse grond in het fonds te hebben, dan zou dat neerkomen op plusminus 9% van het belegde vermogen.

Dat ligt aan de overeenkomst tussen het Rijk en het nationaal grondfonds. In onze visie wordt er in die overeenkomst een langjarige rentevergoeding afgesproken die aan het grondfonds wordt betaald. Een vergoeding ergens tussen 4% en 6% lijkt redelijk marktconform.

Ja.

Ja. Met de kanttekening dat die rentevergoeding dan wat lager zal liggen omdat de tijdshorizon korter zal zijn.

Op de langere termijn (40-50 jaar) kan het grondfonds een omvang hebben van zo’n 2 miljoen ha.

40-50 jaar.

Ja, wanneer de grond aangewend gaat worden om er opstallen (huizen, bedrijfsgebouwen) op te zetten. Voor het overige is het nu niet te zeggen. Veel zal afhangen of we als land/als wereldgemeenschap in staat zijn in rustiger vaarwater terecht te komen en bijvoorbeeld klimaat- en woningbouwproblemen onder controle te hebben.